Oι Βρετανοί στην Ελλάδα 1941-49

Μια ενδιαφέρουσα ιστορική καταγραφή του Κρις Γούντχαουζ
Του Μιχαλη Ν. Κατσιγερα

Ο Κ. M. Γούντχαουζ, (1917-2001) ο Κρις ή Μόντι των συμπολεμιστών του Ελλήνων ανταρτών,

υπήρξε ένας υποδειγματικός Βρετανός του 20ού αιώνα. Αριστοκράτης, με λαμπρές κλασικές σπουδές στην Οξφόρδη, γνώστης της ελληνικής γλώσσας, πολεμιστής πίσω από τις γραμμές των Γερμανών και ταυτόχρονα πολιτικός παράγων των συμφερόντων της Μεγάλης Βρετανίας στην κατεχόμενη Ελλάδα, πράκτωρ της MI6 στην Περσία κατά τη δεκαετία του ’50, συγγραφέας σειράς βιβλίων ελληνικής θεματικής και κοινοβουλευτικός άνδρας των Τόρις. Ο σύνδεσμός του Γούντχαουζ με την Ελλάδα υπήρξε ισχυρότατος. Είναι χαρακτηριστικό το ότι στα περίπου δέκα βιβλία που δημοσίευσε, όλα -εκτός από ένα, την αυτοβιογραφία του «Something Ventured»- αναφέρονται μόνο ή κυρίως σε ελληνικά θέματα, αρχίζοντας από τον πνευματικό αρχηγέτη του Νέου Ελληνισμού, τον Πλήθωνα, και συνεχίζοντας με τον Ρήγα, τον Καποδίστρια, τη σύγχρονη Ελλάδα και τον Καραμανλή, ενώ λίγο πριν πεθάνει, ολοκλήρωσε τη μετάφραση στην αγγλική της «Ιστορίας του ευρωπαϊκού πνεύματος» του Κανελλόπουλου. Γνωστότερο βιβλίο του στο ελληνικό κοινό παραμένει το «Μήλον της Εριδος», μια πρώιμη (1948), αλλά εξαιρετική θεώρηση της ελληνικής αντίστασης και της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων απέναντί της.

Οι Εκδόσεις Τουρίκη, που ειδικεύονται σε εκδόσεις βιβλίων πολεμικής ιστορίας και στρατηγικής, κυκλοφόρησαν τον τόμο του Γούντχαουζ «Ο αγώνας για την Ελλάδα, 1941-1949» με εισαγωγή του καθηγητή Richard Clogg, διά της οποίας ο διακεκριμένος ιστορικός της Νεότερης Ελλάδας παρέχει στον αναγνώστη καίριες επισημάνσεις, καθιστώντας ευχερέστερη την πρόσληψη του βιβλίου.

Ο τίτλος «Ο αγώνας για την Ελλάδα» (The Struggle for Greece) είναι αμφίσημος. Το «για την» μπορεί κάλλιστα να σημαίνει «υπέρ της Ελλάδας», αλλά και «υπέρ των βρετανικών συμφερόντων στην Ελλάδα». Μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι ο Γούντχαουζ, σκόπιμα επέλεξε το «για την» και όχι το «στην» που θα προσέδιδε μια «ξερή» γεωγραφική χροιά στο σύνολο της παγκόσμιας αναμέτρησης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και των πρώτων ετών του Ψυχρού Πολέμου. Αλλωστε -παρά το ότι η Ελλάδα δεν είχε τυπικά την ιδιότητα συμμάχου χώρας- στην ουσία, οι ιθύνοντές της, και η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων κατά την περίοδο του πολέμου εναντίον των χωρών του Αξονος, βρέθηκαν εξ επιλογής στο πλευρό της τότε θαλασσοκράτειρας Αγγλίας και οι Ελληνες μαχητές συμπολέμησαν με τους Βρετανούς στα βουνά της Ελλάδας, στην Αφρική, στη Μεσόγειο, στην Ιταλία, ως σύμμαχοι στον αγώνα εναντίον του κοινού εχθρού. Ηταν λοιπόν «αγώνας για την Ελλάδα», σε μεγάλο βαθμό, από κοινού μέχρι το 1944.

Συγκριτικές αναφορές στα γεγονότα

Στο βιβλίο του ο Γούντχαουζ, το οποίο βγήκε σε πρώτη αγγλική έκδοση το 1976, αξιοποιεί πρωτογενείς πηγές, κάποιες εκ των οποίων ήταν στην κατοχή του, ικανό μέρος της μέχρι τότε ελληνικής βιβλιογραφίας, καθώς και έργα ευρύτερης θεματικής που συνδέονται όμως με τα ελληνικά πράγματα της περιόδου 1941-1949. Εκκινώντας εισαγωγικά από το Πρώτο Συνέδριο του ΚΚΕ [ΣΕΚΕ] το 1918, περνά αμέσως στο 1941 και στην Αντίσταση κατά των Γερμανών με το κατέβασμα από την Ακρόπολη της γερμανικής σημαίας από τον Γλέζο και τον Σάντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι περιοδολογεί την ιστορία του κατά το επικρατήσαν στην ορολογία των νικητών του Εμφυλίου σχήμα των Τριών Γύρων με τον Πρώτο να κλείνει τον Απρίλιο του 1944, τον Δεύτερο τον Ιανουάριο του 1946 και τον Τρίτο το 1949 με την πολιτική και στρατιωτική ήττα των Κομμουνιστών.

Η αρετή του Γούντχαουζ στο συγκεκριμένο βιβλίο -πέρα από τη θαυμαστή για τα δεδομένα του 1976 άνεσή του σε συγκριτικές αναφορές στη διεθνή κατάσταση της υπό εξέτασιν περιόδου- είναι ότι, ενώ ήταν πρόσωπο που έδρασε έντονα στο πολεμικό και πολιτικό πεδίο τουλάχιστον έως το 1946 στην Ελλάδα, ως συγγραφέας προσπαθεί εμφανώς να σταθεί πάνω από τα γεγονότα. Γι’ αυτό δεν αγνοεί, αλλά αντιθέτως κάνει ευρεία χρήση των απόψεων εκείνων που μετά την αποχώρηση των Γερμανών βρέθηκαν αντιμέτωποι με τα συμφέροντα της Μεγάλης Βρετανίας. Κάποτε φθάνει σε ειλικρίνεια αφοπλιστική. Γράφει για το Κίνημα του Δεκεμβρίου: «Το συνδυασμένο πείσμα του Τσώρτσιλ και του βασιλιά [Γεωργίου Β΄] αποτέλεσε το άμεσο αίτιο της τραγωδίας». Αλλού ομολογεί: «Μέχρι το 1947 η βρετανική κυβέρνηση διόριζε και απέλυε Ελληνες πρωθυπουργούς χωρίς καμία σχεδόν ευαισθησία για τους συνταγματικούς τύπους». Για να καταλήξει στο 1949 και στους Ελληνες κομμουνιστές: «Χωρίς την παραμικρή τύψη, ο Στάλιν τους άφησε στη μοίρα τους».

Είναι η τύχη των μικρών απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις, ομολογημένη από έναν λαμπρό μαχητή της πάλαι ποτέ Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Αναδημοσίευση από την εφ. Καθημερινή http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_14/04/2013_517221